Publicaties
Boeken
MBO Groeiboek, Deel 1: Netwerkontwikkeling in het MBO
In het groeiboek wordt netwerkontwikkeling in het MBO in vijf dimensies uitgewerkt, te weten kennisontwikkeling, collectief praktijkonderzoek, co-creatie, integratie en netwerkorganisatie. Het boek bevat een zelfevaluatie-instrument, praktijkvoorbeelden, onderbouwende literatuur en een verzameling instrumenten om de eigen onderwijsorganisatie op het gebied van netwerkvorming naar ‘the next level’ te brengen.
Het groeiboek is in opdracht gemaakt voor KPC Groep, in samenwerking met Mona Almushat.
Bruining, T. & Almushat, M. (2020). Netwerkontwikkeling in het MBO. ’s-Hertogenbosch: KPC groep
MBO Groeiboek, Deel 2: Innovatie in het MBO
Het MBO Groeiboek deel 2 belicht vijf dimensies van innoveren. De auteurs diepen deze uit met een breed scala van actuele praktijkvoorbeelden en handreikingen. Verder bevat de publicatie een handige vragenlijst om de ontwikkeling van de eigen school in kaart te brengen op het gebied van innoveren. Ter inspiratie reiken de auteurs sleutels voor succes aan voor het verder ontwikkelen van de schoolorganisatie.
Het groeiboek is in opdracht gemaakt voor KPC Groep, in samenwerking met Liane van de Braak.
Braak, L. van & Bruining, T. (2020). Innoveren in het MBO. ’s-Hertogenbosch: KPC groep
MBO Groeiboek, Deel 3: Kwaliteitszorg in het MBO
Kwaliteitszorg is meer dan een optelsom van procedures, systemen en metingen. Het gaat ook om de proceskant en houding van waaruit verbeterstappen gezet worden. Vanuit deze doelstelling worden in het groeiboek vijf dimensies onderscheiden van waaruit kwaliteitszorg kan worden benaderd: Normatief en dynamisch, Systematisch en procesmatig, Integraal en cyclisch, Meetbaar en merkbaar, Doorwerking en allignment. De publicatie bevat net zoal de groeiboek 1 en 2 weer een zelfevaluatie-instrument, praktijkvoorbeelden, onderbouwende literatuur en een verzameling instrumenten om de kwaliteitszorg in de eigen onderwijsorganisatie verder te ontwikkelen.
Het groeiboek is in opdracht gemaakt voor KPC Groep, in samenwerking met Annemiek Staarman.
Staarman, A. & Bruining, T. (2020). Kwaliteitszorg in het MBO. ’s-Hertogenbosch: KPC groep
De logica van vraaggericht leren
Bundel met de opbrengsten van de kenniskring van het lectoraat Vraaggericht opleiden.
Bruining, T (red)(2008). De logica van vraaggericht leren. Antwerpen/Apeldoorn: Garant
Kunst | Mest voor organisaties
Bundel met lezingen die werden gehouden in het project kennis & kunst. Met bijdragen van onder meer Joep Schrijvers, René ten Bos, Kiki Verbeek, Joseph Kessels en Marion Hoeffgen
Bruining, T (red)(2008). Kunst | mest voor organisaties. ’s Hertogenbosch: Mathesis
Niet meer nieuw leverbaar
Hoofdstukken
Onderwijsmensen moeten activisten durven zijn.
Interview met de professor Yrjo Engeström, in het verlengde van een vertaling van een artikel dat hij en Annalisa Sannino maakten over vier generaties activiteitentheorie.
Bruining, T. (2022). Onderwijsmensen moeten activisten durven zijn. Interview met Yrjo Engeström. In: A. van Staveren en H. Susam (red). Innoverend onderzoeken. Utrecht: Marnix academie
Download hier het artikel en het interview.
De hele bundel ‘Innoverend onderzoeken’ is te bestellen bij de boekhandel of via bol.com
Van gemedieerde acties tot heterogene coalities.
Hoofdstuk voor de bundel ‘Innoverend onderzoeken’ door de Finse hoogleraren Yrjo Engeström en Analisa Sannino, vertaald door Ton Bruining.
In dit hoofdstuk geven Engeström en Sannino een overzicht van vier generaties activiteitentheorie. Een waardevolle theorie om het leren en veranderen in organisaties te begrijpen, te bevorderen en de fricties die zich daarbij voordoen op te lossen.
Engeström, Y & Sannino, A. (2022). Van gemedieerde acties tot heterogene coalities. In: A. van Staveren en H. Susam (red). Innoverend onderzoeken. Utrecht: Marnix academie
Download hier het hoofdstuk met het vertaalde artikel.
De hele bundel ‘Innoverend onderzoeken’ is te bestellen bij de boekhandel of via bol.com
Pedagogiek als betrokken handelingswetenschap.
Bruining, T. (2021). Pielen prutsen klooien: het pedagogisch handelen in het mbo aanscherpen en handen en voeten geven. In: G. Biesta en M. Janssens (red)(2021). Pedagogiek als betrokken handelingswetenschap. Culemborg: Phronese
De morele dimensie van onderwijsvernieuwing.
Bruining, T. (2021). De morele dimensie van onderwijsvernieuwing. In: A. van Staveren en H. Susam (red). Borgen van innovaties of blijvend vernieuwen. Utrecht: Marnix academie
Van de grotten van Lasceaux naar putjes graven op Mars
Hoofdstuk over het activiteitensysteemmodel van Yrjo Engeström voor een bundel over systeemdenkers.
Bruining, T (2019). Van de grotten van Lasceaux naar putjes graven op Mars. In: B. Kessener & L. van Oss (red)(2019). Meer dan de som der delen. Deventer: Vakmedianet
Ontwikkeling van vakmanschap vraagt om leren in verbinding
Hoofdstuk over netwerkvorming tussen vakmensen onderling, tussen vakmensen en het beroepsonderwijs en tussen onderwijsinstellingen onderling en de betekenis daarvan voor de ontwikkeling van vakmanschap. Het hoofdstuk is gemaakt voor een boek over de grenzen tussen opleiding en beroepspraktijk.
Bakker, A. Zitter, I, Beausaert, S. & Bruijn, E. de (2016). Tussen opleiding en beroepspraktijk. Het potentieel van boundary crossing. Assen: Van Gorcum (in druk, verschijnt in maart 2016).
Bruining, T. (2016). Ontwikkeling van vakmanschap vraagt om leren in verbinding. In: A. Bakker ea (red)(2016). Tussen opleiding en beroepspraktijk. Het potentieel van boundary crossing. Assen: Van Gorcum
Normatieve professionalisering als kernopgave voor het HRD-vak
Normatieve professionalisering gaat over waardengedreven professionalisering in de dagelijkse praktijk.
Hoofdstuk is gemaakt voor een bundel met praktische voorbeelden van normatieve professionalisering
Bruining, T. (2013). Normatieve professionalisering als kernopgave voor het HRD vak. In: H. van Ewijk & H.Kunneman (red)(2013). Praktijken van normatieve professionalisering. Amsterdam: SWP
Niet meer nieuw leverbaar
Peer reviewed artikelen
Multilevel Boundary Crossing in a Professional Development School Partnership
Onderzoeksartikel met de bevindingen van een longitudinaal onderzoek naar de ontwikkeling van een netwerk van (academische) opleidingsscholen.
Het onderzoek bevat waardevolle aandachtspunten voor de ontwikkeling van educatieve netwerken zoals de vorming van Integrale Kindcentra, 10-14 onderwijs, de samenwerking VMBO/MBO en natuurlijk voor de samenwerking tussen lerarenopleidingen en scholen.
Akkerman, S. & Bruining, T. (2016). ‘Multilevel Boundary Crossing in a Professional Development School Partnership’, Journal of the Learning Sciences, (25) 2, p. 240-284.
Artikelen
Verandering als performance art
In de themareeks ‘Uit de kunst’ onderzoeken we de waarde van participatie in een artistieke, creatieve wereld voor het HRD-vak. Dit artikel is het resultaat van een reflectieve mailwisseling tussen organisatiefilosoof Mieke Moor en lector Change Management Jacco van Uden. De aanleiding vormde een project waarin Jacco van rol wisselde met kunstenares Mercedes Azpilicueta.
Moor, M., Van Uden, J. & Bruining, T. (2021). Verandering als performance art. Opleiding & Ontwikkeling (34) 2, pp 28-32
De magie van de clown
In de themareeks ‘Uit de kunst’ onderzoeken we de waarde van participatie in een artistieke, creatieve wereld voor het HRD-vak. In dit artikel gaan we in op de betekenis van de clown.
Bruining, T. & Hoeffgen, M. (2021). De magie van de clown. Opleiding & Ontwikkeling (34) 3, pp 23-27
In organisaties leren denken met film
In de themareeks ‘Uit de kunst’ onderzoeken we de waarde van de Kunsten voor het HRD-vak. Voor dit artikel interviewden we organisatiefilosoof Luc Peters over de betekenis van film voor het werken en leren in organisaties
Bruining, T. (2022). In organisaties leren denken met film. Opleiding & Ontwikkeling (35) 1, pp 32-35
Nieuw Handboek HRD. Boekbespreking deel 1 & deel 2
Eind 2021 verscheen de derde editie van het Handboek Human Resources Development. Voor het HRD-magazine Opleiding & Ontwikkeling besprak ik het nieuw handboek. Deze boekbespreking verscheen in twee delen. In beide besprekingen vindt u een proeverij van enkele bijdragen aan het handboek en een vraaggesprek met de beide redacteuren: Rob Poell en Joseph Kessels.
Bruining, T. (2022). Nieuw Handboek HRD. Boekbespreking deel 1, Opleiding & Ontwikkeling (35) 1, pp 39-41
Bruining, T. (2022). Nieuw Handboek HRD. Boekbespreking deel 2, Opleiding & Ontwikkeling (35) 2, pp 32-34
De scheppingskracht van Art based learning
In de themareeks ‘Uit de kunst’ onderzoeken we de waarde van participatie in een artistieke, creatieve wereld voor het HRD-vak. Voor dit artikel interviewden we Jeroen Lutters, lector ‘Kunst- en cultuureducatie als kritische strategie’, verbonden aan ArtEZ hogeschool voor de kunsten. Aanleiding is het verschijnen van zijn nieuwe boek Art-Based Learning.
Bruining, T. (2021). De scheppingskracht van art based learning. Opleiding & Ontwikkeling (34) 1, pp 29-32
Improviseren
Voor onze themareeks ‘Uit de kunst’ gingen we in gesprek met kunstenaars, opleiders en onderzoekers over de waarde van improviseren voor het HRD-vak.
Bruining, T. (2020). Improviseren. Opleiding & Ontwikkeling (33) 1, pp 29-34
Aandachtige betrokkenheid zijn bij leerlingen in tijden van Corona
Artikel van Lisette Bastiaansen en Ton Bruining over aandachtige betrokkenheid in tijden van Corona. Leraren spreken zich uit over de aandacht de aandacht die in de eerste dagen van de Corona-Lockdown uitging naar het operationeel krijgen van online leren en wat er met de pedagogische aandacht voor kinderen gebeurde.
Bastiaansen, L. & Bruining, T. (2020). Aandachtige betrokkenheid bij leerlingen in tijden van Corona.
Inspiratie uit een andere wereld
In de artikelenreeks ‘Uit de Kunst’ gaan we op zoek naar ervaringen die mensen opdoen door actief bezig te zijn in een andere wereld, namelijk de wereld van de kunsten. Hoe kan dit een bron van inspiratie vormen voor hoe we te werk (willen) gaan in het vakgebied van leren en ontwikkelen, het HRD-vakgebied. In dit artikel gaan we in op wat zogenaamde muzische professionalisering kan betekenen en geven de auteurs eigen voorbeelden.
Bruining, T., Kolkhuis-Tanke, I. & Rosmalen, B. van (2018). Uit de kunst. Opleiding & Ontwikkeling, (31) 4, pp 24-29
Leren is diefstal
Interview met kunstenaar Klaas Burger, artistiek leider van de academie voor beeldvorming. De academie voor beeldvorming . Klaas Burger werkt op het snijvlak van beeldende kunst, journalistiek, urgente maatschappelijke vraagstukken, de ontwikkeling van beleid en gemeenschapsvorming.
Samen leren is een belangrijk ingrediënt van de projecten van de academie voor beeldvorming. Samen leren maakt meer gelijk.
Bruining, T. (2019). Leren is diefstal. Opleiding & Ontwikkeling, (32) 1, pp 17-19
Bach als sublieme HRD’er
Interview met filosoof in bedrijf, Jos Kessels.
In zijn boek “Het welgetemperde gemoed” vertelt Jos Kessels dat de muziek van Bach van grote waarde is voor het begrijpen van zijn eigen ontwikkeling.
Bruining, T. (2019). Bach als sublieme HRD-er. Opleiding & Ontwikkeling, (32) 2, pp 35-38
Het beste van twee werelden
Interview met Michiel Nannen en Jakob Ahlblom. Michiel is organisatieadviseur, interimmanager en opleider. Hij is ook initiatiefnemer van de Art & Inspiration Club. Michiel zet de kunst actief in als inspiratiebron voor leren, ontwikkelen en organiseren. Jakop is een befaamde theatermaker. Hij begeeft zich ook op het vlak van coaching van mensen in organisaties.
Bruining, T. (2019). Het beste van twee werelden. Opleiding & Ontwikkeling, (32) 3, pp 20-24
Buitenkunst Buitenkans
Reportage van buitenkunstenaar Ton Bruining over de betekenis van de kunsten voor het werken en leren. In reportage spreken mensen, die zich tijdens 'Buitenkunst' een week of langer onderdompelen in de wereld van de kunst, zich daarover uit. Tevens een gesprek met Buitenkunstdirecteur Arthur Schmidt.
Bruining, T. (2019). Buitenkunst Buitenkans.
Opleiding & Ontwikkeling, (32) 4, pp 30-34
Organisatie-esthetiek: goed door mooi
Interview met Steven de Groot, lector Innovatief Ondernemen. Steven promoveerde op de toepassing van esthetica in werk en organisaties. Hij schreef hierover het boek ‘Het Schone in organisaties’
Bruining, T. (2020). Organisatie-esthetiek: goed door mooi. Opleiding & Ontwikkeling, (33) 1, pp 14-18
Vakmanschap: Verlies en perspectief
Aandacht voor vakmanschap gaat enerzijds gepaard met een aanhoudende kritiek op de miskenning ervan. Anderzijds lijkt het erop dat ondernemers, overheden en opleiders het vakmanschap weer op waarde weten te schatten. De ambachtelijke zzp’er wordt als een belangrijke economische kracht gezien. Nieuwe generaties en nieuwe werkers ontwikkelen ook nieuwe vormen van vakmanschap. Voor het vakblad Opleiding en Ontwikkeling maakte ik een reeks artikelen over vakmanschap. Dit is het inleidende artikel. De reeks bevat verder bijdragen van Erica Aalsma, Aimee Hoeve en Ilya Zitter (Leren van beroepsonderwijs). Imelda Schouten (Hoe komt vakmanschap tot klinken), Ger Driessen (De toekomst van vakmanschap).
Bruining, T. (2013) Vakmanschap, verlies en perspectief. Opleiding & Ontwikkeling, 26 (1)
De spelende vakman
Interview met timmerman, ontwerper en ondernemer Piet Hein Eek. In het interview werpt de omdenkende vakman nieuw en speels licht op vakmanschap, produceren, leren en organiseren.
Tweede artikel in de reeks Vakmanschap
Bruining, T. (2013). De spelende vakman. Opleiding & Ontwikkeling, 26 (3)
Creatief vakmanschap
Reportage waarin vijf vaklieden in het licht worden gezet: twee edelsmeden, een leerbewerker, een beeldhouwer, en een drukker.
Vijfde artikel in de reeks vakmanschap
Bruining, T. (2014). Creatief vakmanschap, Opleiding & Ontwikkeling, 27 (1),
Leerrijke netwerken in de technologie
Reportage waarin de beroepsontwikkeling in de techniek, innovatief ondernemerschap in de technologische sector en transformerend beroepsonderwijs in beeld wordt gebracht.
Zevende artikel in de reeks Vakmanschap
Bruining, T. (2014). Leerrijke netwerken in de technologie,Opleiding & Ontwikkeling, 27 (3)
Vakmanschap in de frontlinie van de publieke dienstverlening
Reportage waarin het vakmanschap in de frontlinie van de publieke dienstverlening in beeld wordt gebracht, aan de hand van verhalen van een verpleekundige, een politieagent en een leraar. Daarbij wordt aandacht besteed het morele oordeel dat steeds weer opnieuw geveld moet worden op het snijvlak van belangen van de patient, burger en student, de organisatie, de beroepsstandaarden en de persoon van de frontliniewerker zelf.
Achtste artikel in de reeks Vakmanschap
Bruining, T. (2014). Vakmanschap in de frontlinie van de publieke dienstverlening. Opleiding & Ontwikkeling, 27 (5).
Opleiden tot vakmanschap
Artikel waarin op basis van onderzoek wordt ingegaan op de verschillende dimensies van het opleiden tot vakmanschap en wat dit betekent voor de professionalisering van beroepsopleiders
Negende artikel in de reeks Vakmanschap
Bruining, T. & Berg, J. van den (2014). Opleiden tot vakmanschap. Opleiding & Ontwikkeling, 27 (6)
Vakmanschap vraagt om hands-on HRD
Epiloog van de reeks vakmanschap,. Aan het woord komen de HRD-experts Cees Sprenger en
Rolf Knijff. Met hen wordt teruggekeken op de reeks over vakmanschap. Het gaat het om de vraag hoe de professionalisering van organisaties, vakmensen en leerpraktijken vorm moet krijgen en wat HRD-professionals daarin kunnen betekenen. Hands-on ondersteuning op de werkplek is het devies van Sprenger en van Knijff.
Tiende artikel in de reeks Vakmanschap
Bruining, T (2015). Vakmanschap vraagt om hands-on HRD
Opleiding & Ontwikkeling, 28 (1)
Whitepapers / Essays
Dancing in the dark
Toezichthouden op innovatie en strategie in het onderwijs
In dit essay ga ik in op de vraag hoe je toezicht houdt op innovatie in het onderwijs. Achtereenvolgens komen aan de orde de noodzaak van innovatie, de consequenties voor de strategie en de vraag hoe je toeziet op iets dat je niet begrijpt, simpelweg omdat het nieuw is. Vervolgens bespreek ik vier lijnen waarlangs bestuurders en toezichthouders het strategische vermogen en de innovatiekracht van hun organisatie kunnen bevorderen en daarop kunnen toezien: Waarden, professioneel leiderschap en een kwaliteitscultuur; Innovatiebeleid en strategie; Leren en ontwikkelen; en Waarde.
Het essay is in opdracht gemaakt voor KPC Groep en wordt gebruikt in het programma Toezien op innovatie in onderwijs en kinderopvang, van de VTOI/NVTK.
Bruining, T.(2019). Dancing in the dark. ’s-Hertogenbosch: KPC groep
Over zonde en deugd. Over leervermogen en hoop Leiderschapsontwikkeling geïnspireerd door de kunst
Van een leider wordt gevraagd om sterk en evenwichtig in het leven te staan als basis om in het werkzame leven goed te kunnen handelen. Daar waar we eertijds de Bijbel hadden om leiders persoonlijk de weg te wijzen is er nu een grote verscheidenheid aan goeroes, managementboeken en leiderschapsprogramma’s beschikbaar. Weber toonde een verband aan tussen het protestantisme en het kapitalisme. Kennelijk was de Statenbijbel best een effectief instrument, daar waar veel hedendaagse leiderschapsprogramma’s falen. Dat komt volgens McKinsey (Gurdjian ea., 2014). onder meer doordat er onvoldoende oog is voor de context, niet genoeg tijd wordt genomen voor reflectie en er te weinig aandacht is voor diepliggende gedachten, gevoelens, veronderstellingen. In dit essay probeer ik daar juist wel aandacht aan te besteden. Daarbij laat ik me inspireren door Jeroen Bosch
Het essay is in opdracht gemaakt voor KPC Groep, maar is niet meer van de site van KPC Groep te downloaden. Daarom wordt het essay voor geïnteresseerden hier ter beschikking gesteld. Bij gebruik graag correct verwijzen.
Bruining, T. (2016). Over zonde en deugd. Over leervermogen en hoop. ’s-Hertogenbosch: KPC Groep
Zeven sleutels voor professionalisering met impact
Op basis van vragen van leraren, onderwijsondersteuners en scholen, ervaring met professionaliseringprojecten in de onderwijspraktijk en eigen onderzoek formuleerde ik op verzoek van KPC groep zeven sleutel voor professionalisering met impact. Iedere sleutel werkte ik vervolgens uit in drie ‘gouden’ tips.
Bruining, T.(2019). Zeven sleutels voor professionalisering met impact. ’s-Hertogenbosch: KPC groep