Recensie
Bregje Pel (2020). Tussen sleur en zwier. Over de leraar als mens. Enkhuizen: Pelcoaching
295 pagina’s, prijs: 21,90. Bestellen: tussensleurenzwier.nl
Na het lezen van ‘Tussen sleur en zwier’ ben ik van Bregje Pel gaan houden, als mens, als onderwijsmens en als schrijfmens. Bregje schildert een levendig beeld van de mensen die het werk doen in de frontlijn van het onderwijs en van hen die daarbij ondersteunen. Dat begint met herinneringen aan haar Oma, die lerares Frans was. Oma verleidde Bregje om net als Pipi Langkous een vrijgevochten meid te zijn, maar óók een braaf en keurig meisje, zoals Pippi’s vriendinnetje Anika. Zo werd al vroeg een appel gedaan op de kunst om in een spagaat te leven, tussen – ik draai het met een knipoog naar Pipi even om - : zwier en sleur. Bregje gaat verder in gesprek met haar eigen leraren, met collega’s uit haar loopbaan als leraar en schoolleider en ze spreekt met onderwijsadviseurs waarmee ze samenwerkte. En ze ontziet zichzelf daarbij niet, maar kijkt als haar eigen innerlijke criticus ook naar zichzelf.
De openhartige gesprekken die Bregje voert met de leraren die er voor haar toe deden, het zelfonderzoek dat ze doet en de eerlijke beschrijving van de rafelige praktijk die onderwijs vaak is, maakt dat je als onderwijsmens ‘Tussen sleur en zwier’ als een feest van herkenning in een ruk uitleest.
Al lezend werd Bregje ook mijn muze. Laat ik dat even uitleggen. De Griekse halfgoden beklaagden zich erover dat hun daden niet gezien werden. Oppergod Zeus was de beroerdste niet en verwekte daarom negen muzen om het werk van de halfgoden te bezingen. O ja, zo werd de reflectie geboren! Door de verhalen van Bregje kreeg ik niet alleen goed zicht op de wording van een onderwijscollega, maar tijdens het lezen van haar boek trok ook mijn eigen leven in het onderwijs aan me voorbij. De gesprekken en de verhalen van Bregje deden me terugdenken aan de onderwijsmensen die een rol speelden in mijn eigen schoolloopbaan en in mijn leven als beroepsopleider en onderwijsadviseur. Zo kwam Kapelaan Peters in mijn gedachten weer voorbij. De kapelaan gaf godsdienstles op de RK lagere jongensschool waar ik naar toe ging, hij was aalmoezenier bij de welpen en de verkenners, draaide op woensdagmiddag films in het Parochiehuis, hij dirigeerde ons jongenskoor en hij – het moet gezegd worden – bleef met zijn handen netjes van ons af. Kapelaan Peters was voor mij een onderwijsheld. Hij was het integraal kindcentrum avant-la-lettre. De kapelaan maakte duidelijk dat een goed onderwijsmens zijn niet van schoolorganisaties of gebouwen afhangt, maar dat het de mensen zijn die het doen. Ook ik dacht terug aan de minder mooie kanten van mijn schoolloopbaan en de bedenkelijke rol die leraren daarbij soms speelden. Maar bovenal dacht ik terug aan de leraren en later onderwijscollega’s die mij als mens zagen staan, die een veilige omgeving voor me creëerden, en die me ook uitdaagden om dat veilige nest te verlaten. De beelden die Bregje met haar boek bij mij opriep nodigden me vervolgens uit om na te denken over hoe ik dat zelf eigenlijk doe.
‘Tussen sleur en zwier’ omspant een heel werkzaam leven in het onderwijs. Het begint met Bregje’s lerares-grootmoeder en sluit af met de start van haar zoon als leraar Het boek is echter allesbehalve een boek voor oude mensen en dingen die voorbij gaan. Bregje laat zien dat het onderwijs mensenwerk is, dat het iedere dag weer opnieuw wikken en wegen is, linksom of rechtsom, of dat nou in de rol van leraar is, die van schoolleider of van onderwijsadviseur is. Bregje laat zien dat er collega’s zijn waarmee je samen op kan trekken, dat er schoolleiders zijn die je de ruimte kunnen geven, en dat er leermeesters zijn die je kunnen inspireren. En eerlijk is eerlijk, ook hoe het werk in het onderwijs je kan uitwonen en hoe belangrijk dan het thuisfront is. Bregjes geliefde schilderde en dichtte voor haar. Hij zette ook de muzen in en zo lukte het hem om met haar de woeste zee van haar overspannenheid te trotseren. Alle onderwijsverhalen en levenslessen op een rijtje maakt Bregje Pel duidelijk wat er allemaal voor nodig is om je helemaal vrij te maken van je beslommeringen en besognes en om er dan als onderwijsmens helemaal voor een ander te zijn
Tot slot, ook de humor maakt het boek van Bregje heel sterk. Naast de muze van de geschiedenis – Kleio - en die muze van de meerstemmigheid – Polyhymnia – is ook de muze van de komedie - Thalia – een van de negen muzen die steeds aanwezig is in Bregje’s boek. Haar vermogen tot zelfspot maakt haar boek onweerstaanbaar geloofwaardig
De eerste druk van Tussen sleur en zwier bestaat uit 750 exemplaren. Het zou mij niet verbazen als het boek evenzoveel nieuwe onderwijsverhalen oproept en ook een kritische beschouwing dáárvan door de vertellers zelf. Zo beschouwt bezorgde Bregje ons niet één boek, maar misschien wel 750. Dat is dan ook de magie van “Tussen sleur en zwier”.
Ton Bruining